Oprawianie świata

– o kalejdoskopowej strukturze grafik
Anny Sobol-Wejman

Z powodu pewnej drobnej pomyłki redakcyjnej
w spisie prac Poprawianie świata zmieniło się
w Oprawianie świata i choć błąd został szybko
skorygowany, to nie mogłam się już od tej
pierwotnej frazy uwolnić. Towarzyszyła ona
przeglądaniu kolejnych grafik, które Anna Sobol-
Wejman wybrała do prezentacji w Galerii Oko
dla Sztuki niczym niemożliwa do usunięcia rysa
na pleksi.

Najczęściej próbujemy bowiem świat oswoić i choć starania te są nieustannie skazane na porażkę, bo zawsze gdzieś z boku czai się niezbywalny fragment Realnego, który wkracza nagle w rzeczywistość z pozoru oswojoną, wciąż każdy z nas podejmuje ten trud na nowo. Jednak patrząc na akwaforty Anny Sobol-Wejman nie odnajdziemy śladów oswojenia. To, co ukazuje się naszym oczom jest raczej oprawianiem fragmentów rzeczywistości wciąż od nowa zestawianych, przekształcanych, wyławianych z potoku życia. To kolekcjonowanie i przekształcanie w piktogramy rozmaitych kształtów, póz, faktur, materii. Poszczególne prace są jak szkicownik do trakatu o życiu i rzeczywistości, którego nie można napisać, bo nie sposób zamknąć ich w jasne i klarowne, raz na zawsze skonstruowane i niezmienne formy. By uchwycić to, co wokół, obok, ponad i pomiędzy trzeba stworzyć summę znaków, wizerunków, form. To, co na jednej grafice staje się elementem konstruującym kompozycję, w innej jest ledwie symbolem na marginesie, przesuwa się z pola widzenia na peryferia, tak, jak sprawy wypełniające naszą egzystencję. Znaczenie wydarzenia, które postrzegamy jako kluczowe z czasem blednie, nigdy jednak nie znika. Kształt siedzącej postaci, pojawia się w rogu, innym razem podwaja swoją obecność, by nagle ulec fragmentaryzacji i powiększeniu stając się na moment jednym z podstawowych elementów przekazu.

Oprawianie świata to wybieranie jego fragmentów, które są dla nas w danym momencie ważne. Wieszanie ich na „ścianie“, a po jakimś czasie zastępowanie innymi, w których pozostał jednak ślad wcześniejszego wizerunku. Te graficzne zapiski to nie monumentalne kompozycje, starannie dopracowane z dopieszczonymi liniami, które ustawiono w równych pionach i poziomach. To szybkie notacje, czasem niedokładne, zdradzające pośpiech i pewną niecierpliwość, które zawsze towarzyszą chęci uchwycenia tego, co widzę tu i teraz, nim zdąży przekształcić się w kolejną postać, formę czy widok. Obok zapisków całkowicie abstrakcyjnych i tych, które są kwintesencją materii i fakturowości, odnajdujemy bezpośrednie ślady Realnego: odciski stóp, diagram gry w klasy, szkicowy wizerunek kontenera na śmieci czy szpuli rozplątujących się nici.

Kolejne grafiki można odczytywać także jako zapis procesów ludzkiej percepcji, która w tym samym momencie odbiera tysiące nieprzystających do siebie bodźców wizualnych i dźwiękowych. Składają się one na kalejdoskopową strukturę postrzegania świata przez człowieka. Ta kumulacja bodźców widoczna jest w wieloelementowych zestawieniach, które na pierwszy rzut oka wydają się chaotyczne. Symultanicznie narzucające się naszemu postrzeganiu zostają chwilowo zamrożone w grafikach Anny Sobol-Wejman, by z czasem rozproszyć się na kolejnych akwafortach, rozłączyć w oczekiwaniu na kolejne przygodne spotkanie.

Przygodność ta nie jest jednak przypadkowością. Przygodność jest relatywna i jako taka nieustannie towarzyszy grom, w jakich uczestniczymy budując naszą relację ze światem. Składają się one zarówno z tych działań i obserwacji, które podejmujemy świadomie, jak i z tych jego odprysków, które docierają do nas w formie podświadomej, przygodnej właśnie. Przygodność ma także posmak przygody, którą cechuje pewna doza niewiadomej, ale nie nieistniejącej relacji. „Oprawiając“ kolejne informacje wizualne, łącząc je ze sobą w przygodne zestawy, artystka nieustannie prowadzi grę z codziennością, wciągając nas za pośrednictwem swoich prac w tę najbardziej chyba fascynująca przygodę naszego życia.

Nawet jeśli nie jesteśmy w stanie rozszyfrować wszystkich piktogramów, fragmentarycznych zapisków i form pojawiających się w jej grafikach, z pewnością dociera do nas organizujący je machanizm, dzięki któremu z chaosu informacyjnego wyłaniają się obrazy, słowa i gesty, które pozostają w naszej pamięci. W ten sposób można uznać, że artystka za pośrednictwem swoich prac uniwersalizuje płynność ludzkiego postrzegania, czyniąc ją nieco mniej obcą, bardziej oswojoną. Pokazuje w ten sposób, że każdy z nas uwikłany w sieć bodźców może znaleźć w ich gąszczu własną drogę. Drogę, która nie jest raz na zawsze zapisanym zestawem kanonicznych reguł, lecz nieustanną przygodą w obserwowanie i odbierania świata, którego nie można na stałe oprawić, ale którego fragmenty można oprawiać wciąż od nowa, zapisując w ten sposób choćby szkicowo naszą egzystencję. 

Marta Anna raczek-Karcz

Prezes SMTG