Czy przychodząc na wystawy, odwiedzając wernisaże i finisaże zastanawialiście się Państwo kiedykolwiek nad różnicą między grafikami wielkoformatowymi, często kojarzonymi również z reklamą i komercją, a grafikami małoformatowymi? A to właśnie rozróżnienie wydaje się kwestią nie tylko warsztatową, ale wręcz „gatunkową”.
Grafiki wielkoformatowe i małe funkcjonują w innych warunkach i inne jest ich przeznaczenie. Duży format to przede wszystkim wystawy oraz ewentualnie lokale użyteczności publicznej, gdzie widz-przechodzień ma inne warunki odbioru, jednocześnie zaś same prace muszą konkurować z nieraz dość agresywnym otoczeniem. Oglądający jest zatem poddany działaniu wielu czynników zewnętrznych jak i własnemu nastawieniu – dokądś zmierza, spieszy się, podlega dodatkowemu działaniu otoczenia (na wystawie tworzy je także sąsiedztwo innych prac) - co ogólnie określamy jako funkcjonowanie w przestrzeni publicznej. Dla samych prac ponad miarę ważna staje się rywalizacja z otoczeniem, w tym także rywalizacja wzajemna z innymi grafikami.
Natomiast grafika o mniejszym rozmiarze jest w zasadzie przeznaczona dla strefy kameralnej i wielokrotnego z nią obcowania - do „wczytywania się w nią” (nie chodzi mi tu jednak tylko o narrację). Pokazywanie jej na wystawach jest raczej sytuacją szczególną – grafikę oprawia się i wiesza w domu lub często i wielokrotnie ogląda w formie posiadanej teki - jest przeznaczona do swoistego „współżycia” z nią. W dodatku jej unikatowość w czasach cyfrowej powtarzalności stała się nową wartością.
Z obserwacji i wypowiedzi wielu znawców wiemy, że dzisiaj zainteresowanie grafiką kameralną u nas zmalało, ale czy powinno to prowadzić do wniosku, że mamy się temu poddać i zrezygnować? A jak ma się do tego funkcjonowanie małoformatowych grafik w internecie? Być może otwierają się właśnie nowe pola - a jak łatwo zauważyć, wielu twórców chętnie sięga nadal po grafikę mniejszych formatów.
* * *
Jako autorowi trudno mi się wypowiadać na temat prezentowanych grafik - może raczej ograniczę się do kilku refleksji na temat przesłanek dokonanego wyboru prac i samego układu ekspozycji.
Są tu pokazywane dwie grupy różniące się techniką – akwaforty i sztychy oraz drzeworyty i linoryty. Rozmieściłem je na odrębnych ściankach. Zamknięcie, a może jedynie główny akcent, to zestaw sztychów i akwafort inspirowanych literaturą. Nie traktowałem ich nigdy jako ilustracji tekstu, lecz jako próbę oddania wyrazu i nastroju związanego z treścią utworu i grafiki – pewnej ich spójności. Powstawały one jednak wyraźnie pod wpływem lektury określonych dzieł.
Wybór techniki czy też decyzja o użyciu koloru podyktowane były chęcią osiągnięcia odpowiedniego wyrazu świata przedstawionego.
Pewne zauważalne różnice – nazwijmy je stylowymi - wiążą się z moim sposobem podejścia do kompozycji. Rozpoczęcie pracy to dla mnie jakby zaczynanie za każdym razem od podstaw – po prostu bałbym się mieć i stosować z góry przyjęty sposób rozwiązania. Czy to zawsze się uda? Nie mnie o tym sądzić – zazwyczaj pozostaje pewien niedosyt wynikający z różnic pomiędzy zamiarem a jego spełnieniem. Ale w pewnym momencie trzeba pracę zamknąć i albo ją w danym stanie zaakceptować – albo odrzucić. Kiedyś usiłowałem to opisać zaznaczając, że najbardziej jestem usatysfakcjonowany tymi pracami, których jeszcze nie próbowałem realizować, a które istnieją tylko w zamierzeniu i wyobrażeniu. Może jednak do tego nie należałoby się przyznawać ?
Podczas jednej z podróży zapisałem w notatniku: współczesny twórca, działając wobec nawału zjawisk, kolosalnego wpływu cudzych wypowiedzi i niewyczerpanego bogactwa środków technicznych, musi znaleźć wobec nich własną postawę i siłę osobistą, inaczej pozostanie eklektykiem lub zsunie się w kierunku pewnego rodzaju dekoracyjności. Sztuka to ciągły dyskurs – zderzanie własnej postawy i rozumienia problemów z postawami innych – to indywidualny sposób istnienia. Naturalnie nie łudźmy się – wszystko na miarę swoich możliwości.
Na percepcję „dzieła” przecież w dużym stopniu wpływa także psychika i wyobraźnia odbiorcy, nawet jego chwilowy nastrój – autor swoim przekazem w jakiś sposób je porusza, poddaje ich kierunek, tworzy niekiedy jedynie pewne aluzje. Czy mamy prawo kłaść tamę wyobraźni, powstawaniu dalszych skojarzeń, które autor jedynie zapoczątkował, a widz winien sam rozwijać ?
Na ile byłem konsekwentny i czy udało mi się spełnić te moje wyobrażenia, pozostawiam innym do oceny – to już nie moja rola.
Prace na wystawie pogrupowane są w bardziej lub mniej wyraźne cykle. Nad niektórymi, z góry zamierzonymi w tej formie, pracowałem przez pewien czas uzupełniając kolejno zestaw, inne zaś skompletowałem post factum, na zasadzie ich pokrewieństwa w założeniu i sposobie realizacji - trochę według reguł porządkowania przeszłości.
Zapraszam do obejrzenia wystawy.
Franciszek Bunsch
Urodzony w 1926 r. w Bielsku. Syn Adama Bunscha, artysty malarza, i Ludwiki z domu Kunaszowskiej. W 1950 r. zawarł związek małżeński z Krystyną Gruchalską– artystką malarzem i grafikiem. Syn Jacek jest reżyserem teatralnym.
Studiował malarstwo u prof. Eugeniusza Eibischa i grafikę pod kierunkiem profesorów Andrzeja Jurkiewicza, Ludwika Gardowskiego i Konrada Srzednickiego w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, następnie odbył dwuletni staż w Akademie Vytvarnych Umeni w Pradze.
W 1952 r. został asystentem prof. Ludwika Gardowskiego w pracowni drzeworytu w ASP w Krakowie, po odejściu profesora na emeryturę w 1965 r. objął samodzielnie prowadzenie pracowni (od 1990 r. z tytułem profesora zwyczajnego) aż do czasu przejścia na emeryturę w 1996 r. W Uczelni pełnił różne funkcje programowe i organizacyjne, w tym dwukrotnie funkcję prorektora w latach 1972–75 i 1984–87.
Od 1951 r. bierze udział w wystawach ogólnopolskich, regionalnych oraz w wystawach grafiki polskiej za granicą m.in.: w Belgii, Holandii, ZSRR, Danii, Norwegii, NRD, Austrii, Czechosłowacji, Wenezueli, Urugwaju, Meksyku, Francji, Jugosławii, Bułgarii, Szwecji, Kanadzie, Szwajcarii, Turcji, Japonii, Finlandii, Algierii, Tunezji, USA, Islandii, Hiszpanii, RFN, na Kubie i Węgrzech.
Wystawy indywidualne:
1958 – Stalowa Wola, Zakładowy – grafiki
1960 – Kraków, BWA – grafiki
1962 – Szczecin, BWA – grafiki
1966 – Kraków, TPSP Pałac Sztuki – grafiki
1968 – Bratysława, Budapeszt, Praga, Sofia, Ośrodki Informacji i Kultury Polskiej – grafiki
1970 – Kraków, Klub Dziennikarza „Szkice z podróży" – tempery i rysunki
1974 – Armadale (Australia) – Langsam Galleries – grafiki
1976 – Kraków, Desa, Galeria „B" – grafiki
1979 – Katowice, Galeria Wydziału Grafiki ASP – grafiki
1980 – Zamość, BWA – grafiki
1986 – Kraków, BWA, Galeria „Arkady" – grafiki, tempery, rysunki
1987 – Lipsk (NRD), Ośrodek Informacji i Kultury Polskiej – grafiki, tempery, rysunki
Bitterfeld (NRD), Ośrodek Kultury – grafiki
Kraków, Nowohuckie Centrum Kultury – grafiki, tempery, rysunki
1988 – Warszawa, Galeria TEST – grafiki, tempery
1990 – Lublin, Mała Galeria Grafiki – grafiki
1991 – Kraków, Galeria w Hotelu Forum – grafiki
Madryt, Galeria DETURSA – grafiki
1996 – Kraków, Wydział Grafiki ASP – grafiki
1997 – Lubin, Galeria Zamkowa – grafiki, tempery
1998 - Wrocław, Galeria Miejska – grafiki, rysunki
1999 - Kraków, Nowohuckie Centrum Kultury – grafiki, tempery
2001 –Kraków TPSP Pałac Sztuki – grafiki, tempery
Udział w wystawach międzynarodowych:
1966–1988 Międzynarodowe Biennale Grafiki w Krakowie
1983–1993 Małe Formy Graficzne, Łódź
Consument ART86, Norymberga
1987 Premio Internationale Biella
1989 II Festival International de Gravure „Les Pays de LEst", Menton
1989 15 International Independante Exhibition of Print, Kanagawa
1989, 1994, 1999 Biennale Grafiki CUPRUM, Lubin
1990 lntergrafik90, Berlin
1991 XVI Biennale Internazionale dellUmorismo nellArte, Tolentino
1991 „LUtopie... sans illusion", Fribourg (Szwajcaria)
1993 l International Print Biennial, Maastricht
1995, 1997, 1999 Międzynarodowe Biennale Małej formy Graficznej i Ekslibrisu, Ostrów Wielkopolski
1996, 1998 Międzynarodowe Biennale Ekslibrisu, Malbork
1997, 1999 The First International Mini Print Biennial, Cluj
1999 Malaysia Annual Exhibition of International Contemporary Print, Kuala Lumpur
Uzyskane nagrody i wyróżnienia:
1952 – III Ogólnopolska Wystawa Plastyki, Warszawa – wyróżnienie
– 10–lecie Ludowego Wojska Polskiego, Warszawa – wyróżnienie
1955 – II Ogólnopolska Wystawa Książki i Ilustracji, Warszawa – II nagroda
1956 – Ogólnopolski Konkurs na Ilustracje do dzieł Adama Mickiewicza, Warszawa – wyróżnienie
1959 – II Ogólnopolska Wystawa Marynistyczna, Warszawa – wyróżnienie
– Festiwal Młodzieży i Studentów, Wiedeń – dyplom uznania
1960 – Ogólnopolska Wystawa Plastyki, Radom – nagroda
1969 – V Ogólnopolski Konkurs Grafiki Marynistycznej, Gdańsk – l nagroda i wyróżnienie
1970 – III Międzynarodowe Biennale Grafiki, Kraków – nagroda–zakup
1979 – Ogólnopolski Konkurs im. J. Gielniaka, Jelenia Góra –wyróżnienie honorowe
1997 – Międzynarodowe Biennale Małej Formy Graficznej, Ostrów Wlkp. – II nagroda
1999 – Międzynarodowe Biennale Grafiki CUPRUM VIII, Lubin; nagroda specjalna za prace w technice miedziorytu
Prace w zbiorach:
Muzeum Narodowe w Krakowie i Warszawie, Muzeum we Wrocławiu, Bydgoszczy, Lublinie, Biblioteka Jagiellońska, Biblioteka Narodowa w Warszawie, Muzeum w Skopje i w Pradze, Muzeum Miedzi w Legnicy.
Podróże zagraniczne stypendialne i służbowe oraz prywatne z rodziną, które poświęcał w dużej części na zwiedzanie galerii i zabytków: Czechosłowacja, Bułgaria, Rumunia, Holandia, Francja, Włochy, Finalndia, Niemcy, Rosja, Ukraina.
Ważniejsze opracowanie i publikacje:
„Dzieje nauczania grafiki w ASP w Krakowie w latach 1939–1968", Zeszyty Naukowe ASP w Krakowie, 1972 „Drzeworyt – podręcznik techniki" (część podręcznika ogólnego), Zeszyty Naukowe ASP w Krakowie, 1972 „Fotografia i obraz" („Widzenie fotograficzne i widzenie malarskie"), FOTOGRAFIA
Nr 3/1984 i Wyd. Wydziału Grafiki ASP, 1986 „Kształcenie grafików w krakowskiej ASP" (wstęp do katalogu wystawy „Grafika w krakowskiej ASP"), 1986 „Krakowska szkoła grafiki" (artykuł polemiczny), Wyd. Wydziału Grafiki ASP w Krakowie, 1986 „Związki polskiego drzeworytu współczesnego z tradycją drzeworytu japońskiego", wykład inauguracyjny w Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej MANGGHA w Krakowie 1995 oraz Wyd. Wydz. Grafiki „Pogmatwane początki", artykuł do katalogu „l Wystawa Sztuki Nowoczesnej – pięćdziesiąt
lat później", Galeria Starmach, Kraków, 1998 „O pożytku nauki liternictwa", wykłady, Wydz. Grafiki ASP w Krakowie i Poznaniu 1999, w Łodzi, 2001.
