Kurator wystawy ze strony SMTG : 
dr Monika Wanyura-Kurosad

Opiekun merytoryczny wystawy ze strony MGS w Częstochowie : Barbara Szyc

Aranżacja wystawy: Barbara Szyc, Tomasz Man

Dwie gwiazdy firmamentu grafiki światowej, Mersad Berber i Toshihiro Hamano są laureatami Grand Prix i Grand Prix d’Honneur Międzynarodowego Triennale Grafiki w Krakowie. To wybitne osobowości, które czerpią z tradycji, historii swoich ziem i archetypów sztuki Zachodu i Wschodu. Są oni jednocześnie „otwartą bramą” w przyszłość, wnosząc nowe wartości i osobisty wkład w kulturę i sztukę światową. Poprzez uniwersalność przekazu i prawdę zawartą w swoim dziele są bliscy odbiorcom sztuki z każdego zakątka świata. Artyści najwyższej klasy, poprzez udział w konkursowych szrankach Biennale i Triennale Grafiki w Krakowie, wzbogacali na przestrzeni lat wystawy swoimi pracami. Ich stała obecność stanowi świadectwo szlachetnej i pięknej więzi z krakowskim Triennale. Jesteśmy dumni, że prace prezentowane na wystawie są częścią naszej kolekcji grafiki światowej. Jest to ewenement na skalę międzynarodową. Nić narracyjna wystawy Gwiazdy grafiki. Mersad Berber i Toshihiro Hamano prowadzi poprzez przeszłość i teraźniejszość, która wycisnęła pieczęć na dziele obu grafików, w przyszłość. Rozpiętość postaw artystycznych, stosowany warsztat artystyczny oraz podejmowane wielkie tematy pozwalają na prezentację wspaniałego bogactwa grafiki. Pozwalają również na prezentację piękna odnajdywanego w różnorodności i nieskończonej wielości form. Nowatorstwo, otwarta postawa i tworzenie niezależnego świata stanowią przyszłość grafiki oraz fundament jej ciągłego dynamicznego rozwoju.

Z odejściem Artysty zamknięte zostaje jego Dzieło. Twórczość jednak pozostaje i wypełnia pustkę, którą pozostawił po sobie człowiek. Dzięki pracom kontakt z autorem wciąż trwa, nabiera głębi i transcendentnego charakteru. Mersad Berber pozostawił po sobie wspaniały legat, prace, których piękno i dramatyzm stanowią o wyjątkowej ich wartości. Prezentowane grafiki stanowią wybór z pięknej i cennej kolekcji SMTG oraz depozyt rodziny artysty.

Narracja wystawy opiera się na dwóch krzyżujących się wielkich tematach, które artysta podejmował na przestrzeni lat. Jednym są tragiczne wydarzenia końca XX wieku na Bałkanach, w sercu cywilizowanej Europy. Grafiki stanowią parabolę losu człowieka i całego pokolenia doświadczonego rozpadem państwowości, czystkami etnicznymi, ludobójstwem, dramatu narodów podzielonych i wyniszczonych. Prace nagrodzone Grand Prix Międzynarodowego Triennale Grafiki – Kraków 1997 w technikach drzeworytu i akwaforty zestawione są z grafikami nagrodzonymi Grand Prix d’Honneur Międzynarodowego Triennale Grafiki – Kraków 2009, wykonanymi w technice szlachetnego druku cyfrowego – giclée. Z jednej strony druki klasyczne, niezwykle wyrafinowane warsztatowo o ciemnej, wyciszonej tonacji. Z drugiej, w kontrze, prace o jasnej, świetlistej palecie, z postaciami w udramatyzowanych światłocieniem pozach. Pomiędzy zestawami prac rozpięta jest cisza. Światło płynie z twarzy postaci patrzących w śmierć, a może już w wieczność. To bohaterowie zbrukani, doświadczeni, drastycznie okaleczeni. Czarne tło, niczym teatralna scena, pozwala wybrzmieć ciszy. To tragedia intymna, we wnętrzu, z którą trzeba się zmierzyć we własnym sumieniu.

Dialog grafik, których powstanie dzieli 15 lat, uzupełniony jest innym dyskursem. To bardzo charakterystyczny rys twórczości Mersada Berbera, wielki temat, którym artysta dotknął wspaniałego świata sztuki szesnasto- i siedemnastowiecznej Europy. Z jej nieskrępowanym, zmysłowym pięknem, umiłowaniem koloru, wspaniałą konstrukcją intelektualną oraz finezyjnym warsztatem i bogactwem formalnym. Paradoksalnie, twórczość Mersada Berbera będąc przejmującym świadectwem upadku Europy, stanowi również o ciągłości humanistycznej kultury, sztuki i tradycji Europy. Akwaforty i rysunki wykonane na papierach kaszerowanych nawiązują, poprzez warsztat, kompozycję i atmosferę, do dzieł wielkich mistrzów rylca, piórka i pędzla – Rembrandta, Dürera, Velasqueza. Stanowią oddech i przeciwwagę dla gęstej atmosfery cyklu wojennego oraz egzemplifikację wybornego graficznego warsztatu. W konsonansach kolorystycznych, harmonijnych zestawieniach kompozycyjnych, ślepych przetłoczeniach, gęstym rysunku akwafortowym, wielości matryc drzeworytniczych układających się w filmową narrację, ujrzeć można wielką miłość do trudnego graficznego warsztatu, który dla Mersada Berbera nie ma tajemnic. Jak pisał trzy lata temu, dzieląc się refleksją o grafice „najważniejsza jest artysty ręka i dusza…”

 

Mersad Berber (1940 — 2012)

 

 

Proste, wyraziste formy, o architektonicznym charakterze, otwierają się w przestrzeni białej, złotej lub czarnej pustki. Wydają się być abstrakcyjnym, wyrafinowanym bytem, a jednocześnie nabierają, poprzez delikatne cieniowanie struktury i ciężaru realnej formy. Owo zawieszenie pomiędzy realizmem a abstrakcją oraz otwarcie się na przeszłość i przyszłość stanowią o mistrzostwie artysty. Gra konwencjami i swobodne kształtowanie pięknej formy to niepowtarzalna i unikatowa cecha twórczości artysty. Metaforyczna podróż do dawnej Japonii, pieczołowicie chronionych zabytków architektury, pisma i sztuki ma wielostronny wymiar. To również podróż w przyszłość, w krystaliczną i osobistą kosmogonię Toshihiro Hamano. Formy wyczarowywane w technice druku płaskiego – serigrafii, zajmują dominującą przestrzeń na wielkoformatowych grafikach. Monumentalizm jest jednak łagodzony delikatnością prowadzenia linii, miękkością krzywizn oraz modelowaniem krawędzi światłem i cieniem. Płaski kolor łączy się z trójwymiarowością formy, tworząc przestrzeń intrygującą i pełną niespodzianek. Artysta przekracza konwencje w sztuce, co ważne, przekracza również granice dzielące narody i kultury. Jakże pięknym i wymownym tego przykładem są grafiki: Zmierzch i Świt, w których przywołuje, delikatnie, subtelnie i poetycko, wielkie dzieła rzeźbiarskie Michała Anioła, a więc legat nowożytnej kultury Zachodu. Jakże cudownie współbrzmią one z pagodami i kaligraficznymi grafikami z serii Tendan (Pagoda), Pawilon herbaciany, Otwarta brama. Zainteresowanie artysty podwalinami kultury i sztuki japońskiej oraz zachodniej, poszukiwanie pomiędzy nimi dialogu i harmonii współistnienia sprawiło, że jego twórczość jest uniwersalna, otwarta i bliska współczesnemu odbiorcy sztuki. Dzięki niej jest on obywatelem świata.

Warto wspomnieć o sztuce w przestrzeni publicznej Toshihiro Hamano – rzeźby i ogrody tworzone są w różnorodnych technikach i w odmiennych warunkach. Wszystkie jednak ujawniają potencjał przestrzenny jego grafiki i malarstwa, są niejako wersją trójwymiarową rzeczywistości kreowanej na powierzchni odbitki graficznej i obrazu. Zapożyczając tytuł od jednej z grafik znamienitego artysty, można powiedzieć o nim samym, że jest ową „otwartą bramą”. Na kulturę, tradycję i przeszłość Japonii, na spuściznę kulturową i skarb sztuki Zachodu, na przeszłość i przyszłość, trwając i będąc świadkiem naszej obecnej teraźniejszości.

 

 

 

Dr Monika Wanyura-Kurosad

kurator wystawy

Sekretarz Zarządu SMTG

03.03.2013